1 Comments in Copywriting, Interviewen, Reisverhalen, Storytelling, Tekstschrijven
Interviewlessen en storytelling in Sri Lanka

Afstand en nabijheid
De drie meter afstand voelt als tien. Daar zitten we dan in ‘The Green Palace’ nabij de Greenfield Tea Estate in het Uva gebergte. Het gezin Rajakumari zit keurig naast elkaar op de bank. Ik zit achter de tafel met versgezette thee en een bonte verzameling van zelfgemaakte koekjes. Theeplukster Vettivel Rajakumari heeft in de keuken haar best voor ons gedaan.

Met fotograaf Aleide Tomson en Katrien Kloos en Martin Boon van Fair Trade Original bezoek ik theepluksters, kruidenboeren en kokosnotenboeren in Sri Lanka. Deze mensen leveren de fairtrade en biologische ingrediënten voor de zeven nieuwe theesmaken (www.nicecupoftea.nl), de Korma kruidenpasta en de populaire kokosmelk (www.fairtrade.nl).


Hoe ziet hun dagelijks leven eruit? Hoe besteden ze de extra fairtrade opbrengst? Wat zijn hun dromen en wensen? Met storytelling mag ik Nederlandse consumenten een inkijkje geven in het dagelijks leven van deze aardige en gastvrije Sri Lankanen.

Volle vragenlijst en lege parkeerplaats
Ik heb mijn uitgebreide vragenlijst voor het gezin van theeplukster Vettivel voor mijn neus. Goed voorbereid en klaar voor de kennismaking. Schrift en pen in de aanslag. Ook een wit velletje om woorden op te schrijven tijdens het gesprek. Deze lege parkeerplaats is voor mij een must: hier noteer ik de haakjes die ik tijdens het gesprek opvang en later verder wil verkennen; dieper, breder of persoonlijker. Niet direct, omdat ik de spontane gedachtenstroom niet wil onderbreken.

Ruis en binnenkomers
Het is heet binnen en ik had gedacht dat we in alle rust konden interviewen. Maar onze komst is een feest: oma, kinderen, broers, zussen, buren, iedereen wil erbij zijn en komt bij het gesprek zitten. Lachend, vriendelijk en kwebbelend. Het is onrustig. Ik vind het lastig mijn focus te houden op wat ik hoor en wat ik wil nog meer wil weten. De ruis komt van meerdere kanten. De tolk spreekt erg zacht Engels en fluisterend en zakelijk vat ze de uitgebreide, persoonlijke antwoorden van het gezin uiterst kort samen. Een levendig antwoord van drie minuten geeft ze weer in twee zinnen en staccatostijl. Ik schuif ongemakkelijk op mijn stoel, zweet nog meer en ga dichter bij de tolk zitten. Ik mis in haar Engelse vertaling de nuances, de emoties en het persoonlijke. Zen Gert! Ademhalen en voelen wat er nodig is om vriendelijk binnen te komen bij deze lieve mensen, zonder de boel open te breken.

Brein en zintuigen
Mijn brein draait op volle toeren. Het gezin (of de tolk?) komt met sociaal gewenste antwoorden. Is dit uit beleefdheid of zijn ze echt verlegen of zelfs introvert? Is het een cultuurding of huidskleur? Of voelen mensen zich kleiner door mijn lengte?
Het gekke is dat ze hun huis met alle kamers helemaal open hebben gesteld voor ons. We mogen overal in neuzen, we koken samen en ze verwennen ons gigantisch. Ze zijn zo vriendelijk, gastvrij en behulpzaam. Maar de deur naar het hart staat op een kier. Hoe kom ik dan toch binnen, zonder te direct of bot over te komen?


“Heb je dromen voor jezelf?”, probeer ik. Dan komt de wens dat de kinderen gezond blijven en goede baan krijgen. Ja, dat wil iedereen. Ook hier in Nederland. Ik geef een voorbeeld en gebruik daarbij armen, benen en ogen: ik wil nieuwe fiets, want de oude rammelt, ik wil de hoogste berg ter wereld beklimmen en zwemmen met dolfijnen. Zo breng ik het gezin aan het lachen en maak hiermee een voorzichtige opening naar hun wensen en dromen. De grootste wens van Vettivel komt pas naar boven als ik vraag waar ze oorspronkelijk vandaan komt: India, Tamil Nadu. Daar wonen haar ouders die ze sinds haar dertiende niet meer heeft gezien. Dat is heftig. Langzaam voel ik dat de verhalen komen. Tijdens het gesprek moet ik mijn brein scherp houden en tegelijkertijd al mijn zintuigen openstellen voor wat ik zie. Om me heen en in lichaamstaal.

Ik blijf rustig, vat samen, toon dankbaarheid en interesse, geef voorbeelden, gebruik humor en vraag door. En ik blijf altijd oogcontact met vader, moeder en zoon zoeken. En met de tolk.

Naspel en nieuwe verhalen
Aan het eind van het interview stel ik het gezin deze vraag: “Ik heb jullie heel veel gevraagd, dank je wel, ik weet meer over jullie levens. Wat willen jullie van mij weten? Vraag maar raak!”
Het gezin lacht vriendelijk en het blijft stil. Zo gaat dat dus.
Ik ga op de bank zitten, tussen vader en moeder in en laat op mijn iPhone foto’s zien van mijn leven: een trouwfoto van mijn vader en moeder, een foto van mij en mijn moeder die een ijsje eten, portretjes met mijn zus en drie broers, van mijn vriendin op de fiets. Dit opent. Ik krijg reacties. En nieuwe verhalen over hun leven. Open interactie zonder drempels. Van mens tot mens.

Voorspel en sfeer proeven
Bij mijn tweede interview ben ik vooraf al in gesprek gegaan met de familie. Wat hebben jullie boven de deurpost hangen? Wat betekent het voor jullie? Welke god is dat? Wanneer bidden jullie? Hoe lang? Helpt je man wel eens in de keuken? Wie doet de boodschappen? Wat voor programma’s kijken jullie op de televisie? Hebben jullie een telefoon? Wie bel je dan? Ik noteer de leukste quotes en voeg vragen toe aan mijn lijstje. Zij zien dat ik ook maar een gewoon mens ben en ik leer het gezin beter kennen.
In het huis, buiten op het veld, in de keuken, heb ik korte gesprekjes met het gezin en de rest van de familie. Ik houd mijn ogen en oren open om de sfeer te proeven en te beschrijven.

Spelenderwijs
In het zeer kleine huisje van theeplukster Karuppaiya Kanageshwary worden we welkom geheten door een bonte verzameling van familie, buren en heel veel kinderen. Tijdens de fotosessie in de keuken nodig ik de kinderen buiten uit om samen met me te yogadansspeelbewegen. Lachende kinderen. Dit opent harten, ook van de ouders die een kijkje komen nemen. Dit helpt bij het interviewen en bij de fotografie.

Tolk als tweede ik
In mijn eerste interview had ik nog geen relatie opgebouwd met de tolk. Ja, we reisden in dezelfde auto en aten samen. Ik stelde wel veel vragen, maar vooral om iets te weten te komen. Informatie. Feiten. Check. Ik kende haar nauwelijks en dat was een gemiste kans. De tolk is niet alleen vertaler, maar ook interviewer, onderzoeker, ontdekker, speurder. Een tweede ik. De tolk staat dichterbij in taal en cultuur. Mijn tip: investeer in de relatie met de tolk. Leer hem of haar kennen. Laat zien wie je bent, hoe je met mensen praat, hoe je doorvraagt bij gesloten of half open deuren, wat je graag wilt weten, wat de klant wil met storytelling. Vertel dat complimentjes maken en waardering teruggeven belangrijk is. Geef tips en feedback. Leer van elkaar! En benadruk: ogenschijnlijk oninteressante bijzaken kunnen diamantjes zijn voor de lezers in Nederland.

Van bijrol naar glansrol
Op zoek naar binnenkomers en openers heb ik ook onze chauffeur Moorthi ingeschakeld; een mensenmens en verbinder pur sang. Een Hindu die gaat trouwen met een katholieke vrouw. Die twee religies zijn mooi zichtbaar op zijn dashboard van zijn auto. Voor elke rit bidt hij voor een veilige reis; hij kust zijn handen en zegent daarmee zijn stuur in. Hij heeft een open geest en houding naar mensen. Hij spreekt goed Engels en is voor niemand bedreigend.

Kokosnotenboer Aruna Amarasekara was tijdens het interview erg verlegen. Toch voelde ik aan zijn lichaamstaal en de blik in zijn ogen, dat hij zijn ervaringen en verhalen met me wilde delen. Alleen niet vanaf de bank. Na het gesprek vroeg ik of hij me zijn kokosplantage wilde laten zien. Tuurlijk! Hij pakte zijn jongste zoon Yewin op en we liepen samen met de chauffeur de velden in. Opeens opent hij zich.

Aruna vertelt vol passie over kokosnoot, ananas, ramboetan, guave, avocado’s, bananen, jambola’s (grote citrusvruchten), cashewnoten en kaneel. Over de markt waar hij zijn groente verkocht. Over zijn vader die hem alles over natuurlijke landbouw had geleerd. Over de droogte en wat het voor het gezinsinkomen betekende. Aruna glimt van trots, blij dat hij zijn verhaal kan doen. Toen we terugliepen, wees hij naar pauwen die in de verte stonden te pronken in de avondzon. Ik had ze niet gespot, zijn ervaren ogen wel. Ja, je ziet meer als je met andere ogen kijkt.

Interviewtips

  • Spreek mensen persoonlijk aan. Ook die onmogelijk lange voor- en achternamen.
  • Leer de belangrijkste groeten en beleefdheden in hun taal.
  • Investeer in je relatie met je tolk en maak elkaar na elk interview beter.
  • Er gebeuren dingen die je niet in de hand hebt. Blijf rustig, vriendelijk en open. Jij bent te gast.
  • Reserveer geen uurtje, maar een paar uur.
  • Neem voor, tijdens en na het interview zijwegen en ommetjes en maak contact met zo veel mogelijk mensen.
  • Humor opent: als je mensen aan het lachen brengt, verdwijnt elke druk vanbinnen of vanbuiten.
  • Deel, laat zien en vertel. Op je knieën. Naast elkaar op de bank. Geef mensen een kijkje in jouw leven. Nabijheid en gelijkwaardigheid zorgen voor verbinding.

Vrolijke toegift: speeldans mee met de kinderen van de Greenfield Tea Estate!

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *